اگر به نقشه ایران نگاه کنید، می‌بینید که بخش عمده‌ای از مساحت کشورمان در ناحیه گرم و خشک واقع شده و پوشیده از کویر است. کشور عزیزمان ایران، خصوصا در بخش‌های مرکزی خود، کویرهای متعددی دارد که هریک از آن‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و چشم‌اندازهایی بسیار زیبا و دیدنی را به نمایش می‌گذارند. خارتوران، یکی از پرطرفدارترین کویرهای ایران است که در استان سمنان قرار داشته و با عنوان آفریقای ایران شناخته می‌شود. این کویر یکی از مناطق حفاظت شده ایران است که بیش از 300 گونه جانوری مختلف را در خود جای داده است.

خارتوران، آفریقای ایران
کویر خارتوران در بخش شرقی استان سمنان و در 140 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شاهرود واقع شده است. این کویر ۱،۴۷۰،۶۴۰ هکتار مساحت دارد و از 3 بخش تشکیل شده است. حدود 75 درصد از کل مساحت کویر خارتوران به زیست‌گاه حیات وحش اختصاص داده شده و 8 درصد آن با عنوان پارک ملی خارتوران شناخته می‌شود. 17 درصد باقی‌مانده نیز منطقه حفاظت‌شده خارتوران را تشکیل می‌دهد.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید چرا کویر خارتوران را با نام آفریقای ایران می‌شناسند؟ منطقه کویری خارتوران، دومین منطقه وسیع حفاظت‌شده ایران است که بیش از 300 گونه مختلف جانوری را در خود جای داده است. این منطقه بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه زیست‌کره‌ای دنیا پس از سرنگتی آفریقا محسوب می‌شود. به همین دلیل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

حیات وحش خارتوران محل زندگی 41 گونه مختلف از پستانداران، 167 گونه از پرندگان، 42 گونه از خزندگان، 2 گونه دوزیست و 72 گونه مختلف از مارهاست که برخی از آن‌ها نیز بسیار کمیاب هستند. از جمله حیوانات و پرندگان خارتوران می‌توان به گورخر ایرانی، پلنگ ایرانی، یوزپلنگ آسیایی، روباه قرمز، کل، بز، قوچ، میش، آهو، جبیر، کاراکال، جربیل، کفتار راه‌راه، گربه وحشی، گربه شنی، باقرقره، هوبره، تیهو، اردک بلوطی، سبزه‌قبا، حواصیل، زاغ بور، شاهین، عقاب طلایی، بحری، ‌ شاه بوف، سارگپه، د‌لیجه و خزندگانی چون بزمجه، آگاما، انواع لاک‌پشت و انواع مار مانند مار شاخد‌ار ایرانی، مار جعفری، کفچه‌ مار، گرزه مار و ... اشاره کرد.

اگر به تماشای حیات‌وحش علاقه‌مندید، می‌توانید به منطقه حفاظت‌شده خارتوران بروید و پلنگ‌ها و یوزپلنگ‌های ایرانی را از پشت فنس‌ها تماشا کنید. یوزپلنگ آسیایی از جمله حیوانات در حال انقراض است که در حال حاضر تنها 100 قلاده از آن در کویر خارتوران ایران دیده می‌شود.

جاذبه‌های گردشگری کویر خارتوران
کویر خارتوران نیز مانند دیگر کویرهای ایران دارای چشم‌اندازهای زیبا و دیدنی از تپه‌های شنی و رمل‌هاست که در زیر نور آفتاب تصاویری جذاب ایجاد کرده و تعدادی زیادی از کویرگردان و عکاسان را به سمت خود می‌کشاند. در کویر خارتوران این امکان را دارید که از تفریحات هیجان‌انگیز مانند کویرنوردی، موتورسواری، آفرود، شترسواری و ... برخوردار باشید و روزی به یادماندنی را در دفتر خاطرات خود ثبت کنید. در کنار همه این‌ها شب‌های زیبای کویر را نیز از یاد نبرید. البته با توجه به بکر بودن کویر خارتوران بهتر است همراه با یک راهنمای حرفه‌ای وارد کویر شوید و به تماشای آسمان پرستاره و زیبای این منطقه بنشینید.

اگر به دنبال جاذبه‌های دیگر کویر خارتوران هستید، بهتر است سری به روستاهای اطراف خارتوران بزنید و با زندگی مردم این منطقه بیشتر آشنا شوید. دو روستای رضاآباد و قلعه‌بالا، از جمله نزدیک‌ترین روستاهای اطراف کویر خارتوران هستند که پیشنهاد می‌کنیم بازدید از آن‌ها را در برنامه‌های خود قرار دهید. می‌توانید شب را در خانه‌ی‌ اهالی روستا به صبح برسانید و از نزدیک با زندگی روزمره، غذاهای محلی، صنایع دستی و آداب رسوم مردم این منطقه آشنا شوید.

روستای رضاآباد محل قشلاق ایل چوبداری است. در این روستا این فرصت را دارید که سیاه‌چادرهای عشایر را برای اقامت انتخاب کنید و با زندگی عشایری و آیین‌های خاص چادرنشینان آشنا شوید. قلعه‌بالا، یک روستای تاریخی است که بیشتر به دلیل معماری پلکانی خانه‌هایش معروف شده است. این روستا در یک منطقه کوهپایه‌ای واقع شده و بافتی کاملا قدیمی دارد. اگر قصد اقامت در این روستا را دارید می‌توانید خانه یکی از بومیان منطقه را به عنوان اقامت‌گاه انتخاب کنید. اهالی روستا اتاق را به همراه غذا به گردشگران اجاره می‌دهند. بنابراین این فرصت را دارید که طعم غذاهای اصیل محلی را با مواد اولیه تازه بچشید. همچنین می‌توانید هنرهای دستی بانوان روستا را به عنوان سوغاتی خریداری نموده و با خود به خانه ببرید.

صنایع دستی مردم این منطقه شامل انواع گلیم، قالی، توبره و پشتی است که به زیبایی بافته شده و برای طراحی و رنگ‌بندی آن نیز از طبیعت الهام گرفته شده است.

راه‌های دسترسی به کویر خارتوران
کویر خارتوران در استان سمنان و در ۱۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان شاهرود واقع شده است. برای دسترسی به این کویر زیبا راه‌های متفاوتی دارید و از استان‌های مختلف می‌توانید به سمت کویر حرکت کنید. مسیر کویر بسته به مبدا شما انتخاب می‌شود. هرجای ایران که هستید، ابتدا خود را به شاهرود برسانید و از آن‌جا یکی از مسیرهای زیر را برای رسیدن به کویر خارتوران دنبال نمایید. راه‌های دسترسی به کویر خارتوران عبارتند از:

مسیر اول: ابتدا وارد جاده شاهرود – سبزوار شوید و پس از عبور از میامی، مسیر بیارجمند را در پیش بگیرید. پس از 40 کیلومتر به بیارجمند خواهید رسید. از آ‌ن‌جا وارد جاده روستای خان‌خودی و کاشمر شوید و مسیر را به سمت روستای قلعه بالا دنبال کنید. اغلب تورهای گردشگری این مسیر را برای رسیدن به کویر خارتوران انتخاب می‌کنند.

مسیر دوم: از شاهرود وارد جاده روستای طرود شوید و پس از 70 کیلومتر، مسیر بیارجمند را در پیش بگیرید. سپس مانند مسیر اول، وارد جاده خان‌خودی شده و پس از آن به سمت قلعه بالا حرکت کنید.

بخش زیست‌محیطی خارتوران در روستای قلعه‌بالا و کویر خارتوران در روستای رضاآباد قرار دارد.

اقامت در کویر خارتوران
همان‌طور که در بالا عنوان کردیم، یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سفر به کویر خارتوران، بازدید از روستاهای اطراف و تجربه زندگی در خانه‌های بومیان منطقه است. البته گزینه‌های دیگری نیز برای اقامت در کویر خارتوران وجود دارد. می‌توانید یکی از اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی منطقه یا اکوکمپ خارتوران را برای استراحت انتخاب کنید یا به شاهرود برگردید و در هتل‌ها و مسافرخانه‌های این شهر شب را به صبح برسانید.